پیشگیری و درمان آفتاب سوختگی پوست صورت و بدن

آفتاب سوختگی نتیجه قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید یا مشابه آن (مانند تخت برنزه یا سایر منابع UV) است. این عارضه در تابستان که پرتوهای خورشید از هر زمان دیگری قوی‌تر هستند، شایع‌تر است. هنگامی که اشعه ماوراء بنفش خورشید به پوست می‌رسد، به سلول‌های پوست آسیب می‌رساند و باعث جهش در DNA آنها می‌شود. بدن ما مکانیسم‌های شگفت انگیز زیادی برای جلوگیری و حتی اصلاح این جهش‌ها دارد؛ اما اگر سلول‌های پوست بیش از حد توانشان در معرض اشعه ماوراء بنفش قرار بگیرند، آسیب ممکن است غیر قابل ترمیم باشد و سلول‌ها از بین بروند. رگ‌های خونی برای افزایش جریان خون، گشاد می‌شوند و سلول‌های ایمنی را به پوست می‌آورند تا به پاکسازی مشکلاتی که ایجاد شده است، کمک کنند. همه اینها باعث قرمزی، تورم و التهابی می‌شود که ما آن را آفتاب سوختگی می‌نامیم. گاهی علائم آن خفیف بوده و در برخی مواقع این عارضه شدید است و به درمان پزشکی نیاز دارد. معمولاً در کمتر از 10 دقیقه بعد از قرارگرفتن در معرض آفتاب می‌توان علائم آن را مشاهده کرد. ب اتوجه ‌به شدت افتاب سوختگی ممکن است روزها یا هفته‌ها طول بکشد که این علائم بهبود پیدا کنند. پیشگیری از آفتاب سوختگی بسیار مهم است؛ زیرا اگر این عارضه به طور مکرر تکرار شود، ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری به دنبال داشته باشد.

علت و عوامل آفتاب سوختگی

دو نوع اشعه ماوراء بنفش از خورشید ساطع می‌شود که هر دو ممکن است پوست را بسوزانند. اشعه UVA به لایه‌های عمیق پوست نفوذ کرده و در طول زمان باعث آسیب به پوست می‌شود. میزان آسیب اشعه UVB سطحی‌تر بوده و منجر به افتاب سوختگی می‌شود. عوامل زیر احتمال افتاب سوختگی را بیشتر می‌کنند:

• مدت‌زمان زیادی در آفتاب هستید.
• داروهای خاصی مانند قرص داکسی سایکلین، رتینوئید، داروهای قلب مانند دیورتیک‌ها و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مصرف می‌کنید. این داروها حساسیت به نور را افزایش می‌دهند.
• شدت نور ماوراء بنفش خورشید باتوجه‌به زمان، پوشش ابر، ارتفاع و نزدیکی به خط استوا بیشتر شده است.
• نوع پوست و رنگ‌دانه‌ها (افراد با پوست سفید و موی قرمز بیشتر دچار این عارضه می‌شوند)
• شناکردن یا اسپری‌کردن روغن روی پوست (احتمال سوختن پوست مرطوب زیر آفتاب نسبت به پوست خشک بیشتر است).

انواع آفتاب سوختگی پوست

آفتاب سوختگی‌ها بر اساس شدت آسیب پوست دسته‌بندی می‌شوند. دو نوع رایج آفتاب سوختگی عبارتند از:

• آفتاب سوختگی درجه یک: در این نوع عارضه، آسیب تنها به به لایه بیرونی پوست وارد می‌شود. این نوع از آفتاب سوختگی معمولاً طی چند روز تا یک هفته بدون این‌که به درمانی نیاز باشد خوب می‌شود. با این حال درمان خانگی آفتاب سوختگی می‌تواند کمک کند.
• آفتاب سوختگی درجه دو: آسیب ناشی از اشعه آفتاب به لایه داخلی پوست که «درم» نامیده می‌شود می‌رسد. این آفتاب سوختگی ممکن است باعث ایجاد تاول شود. در این حالت، ممکن است هفته‌ها طول بکشد تا مشکل پوستی ایجاد شده، بهبود یابد و ممکن است نیاز به درمان انواع آفتاب سوختگی نزد دکتر داشته باشد.
• آفتاب سوختگی درجه سه: در موارد بسیار نادر، برخی‌ها ممکن است دچار آفتاب سوختگی درجه سه شوند که نیاز به درمان انواع آفتاب سوختگی اورژانسی دارد. این نوع آفتاب سوختگی: به تمام لایه‌های پوست (پوست سه لایه دارد) آسیب جدی وارد می‌کند و حتی لایه چربی زیر پوست را نیز درگیر می‌کند. ممکن است پایانه‌های عصبی را از بین ببرد و به همین دلیل حس پوست مشکل‌دار شود. مصرف برخی از داروها، افراد را نسبت به اشعه ماوراء بنفش خورشید یا منابع مصنوعی حساس‌تر می‌کند و ممکن است به ندرت منجر به آفتاب سوختگی درجه سه شود. این اتفاق وقتی می‌افتد که ساعت‌های طولانی را در نواحی استوایی زیر نور آفتاب ظهر بخوابید؛ اما به طور معمول سوختگی‌های درجه سه بیشتر ناشی از آتش‌سوزی یا مواد شیمیایی هستند.

عوارض آفتاب سوختگی پوست

آفتاب سوختگی در دفعات کم معمولاً عوارضی نداشته و پس از چند روز تا چند هفته بهبود پیدا می‌کند؛ اما اگر مدام در معرض آفتاب شدید هستید و به طور مکرر دچار آفتاب سوختگی می‌شوید، باید بدانید که احتمال بروز عوارض زیر وجود دارد:

• پیری زودرس: آفتاب سوختگی مکرر روند پیری پوست را تسریع می‌کند. استحکام و خاصیت ارتجاعی پوست تضعیف می‌شود. چین‌وچروک‌ها عمیق شده و پوست خشک و خشن می‌شود. ممکن است علت کک و مک صورت یا لکه‌های تیره نیز همین موضوع باشد.
• ضایعات پوستی پیش سرطانی: این ضایعات پوستی به شکل لکه‌های خشن دیده شده و باعث بروز علت پوست پوست شدن بدن می‌شوند. بیشتر در قسمت‌هایی مانند سر، صورت، گردن و دست به وجود می‌آیند. احتمال دارد این ضایعات به سرطان پوست تبدیل شوند.
• سرطان پوست: نور مستقیم خورشید حتی بدون افتاب سوختگی احتمال سرطان پوست به‌خصوص ملانوما را افزایش می‌دهد. اگر شخصی در کودکی یا نوجوانی دچار افتاب سوختگی شود، احتمال سرطان ملانوم در بزرگسالی بیشتر است.
• آسیب به چشم: تابش شدید UV می‌تواند به قرنیه آسیب بزند. همچنین باعث کدرشدن عدسی (آب‌مروارید) خواهد شد. این عارضه باعث احساس درد یا وجود شن در چشم می‌شود. موارد دیگری مانند جوشکاری، لامپ برنزه کننده و شکستن لامپ بخار جیوه هم ممکن است باعث آسیب به چشم شوند.

روش های درمان آفتاب سوختگی پوست

آفتاب‌سوختگی صورت، گردن یا هر نقطه از پوست بدن معمولاً به‌ شدت قرمز است و با کوچک‌ترین لمس، فرد درد و سوزشی شدید حس می‌کند. برای تسکین این درد، می‌توانید:

• از اسپری‌های خنک‌کننده پوست صورت استفاده کنید.
• روی موضع مورد نظر، کمپرس آب سرد بگذارید.
• از ژل آلوئه‌ورا برای خنک‌کنندگی و تسکین درد استفاده کنید. این ژل را مستقیماً روی موضع موردنظر بمالید.
• اگرچه ضدآفتاب‌ها قابلیت درمان آفتاب‌سوختگی را ندارند؛ ولی استفاده از آنها برای جلوگیری از آفتاب‌سوختگی بیشتر پوست پیشنهاد می‌شود.
• ناحیه‌ای که دچار آفتاب‌سوختگی شده، پس از مدتی شروع به پوست‌اندازی می‌کند، بهترین کاری که می‌شود برای این بافت مرده انجام داد، استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده است که نقش محافظتی برای پوست دارند.
• پوست آفتاب‌سوخته نیاز به مدارا دارد تا ترمیم شود، بنابراین تا ترمیم کامل، پاک‌سازی و لایه‌برداری را به کل فراموش کنید. اگر ناحیه آفتاب‌سوختگی روی ناحیه‌ای از بدن رخ داد که معمولاً آن را اپیلاسیون می‌کنید، اپیلاسیون را تا بهبودی کامل به تعویق بیندازید.
• ناحیه‌ای که در حال پوست‌اندازی است، هرگز نباید در معرض پرتوهای خورشید قرار بگیرند؛ زیرا ممکن است زمینه برای بروز سرطان پوست فراهم شود.

پیشگیری از آفتاب سوختگی پوست

اقدامات ساده زیر به شما در پیشگیری از آفتاب سوختگی کمک زیادی می‌کند:

1. از ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر که پرتوهای فرابنفش در قوی‌ترین حالت ممکن خود قرار دارند، از قرار گرفتن در معرض نور خورشید اجتناب کنید. در این ساعات نیز برنزه نکنید.
2. برای محافظت از سلامت پوست خود در برابر آفتاب با کلاه، لباس آستین بلند، شلوار بلند و عینک آفتابی استفاده کنید.
3. 30 دقیقه قبل از بیرون رفتن حتی اگر هوا ابری است از ضد آفتاب استفاده کنید.
4. همیشه در طول روز از کرم ضد آفتاب با حداقل SPF بین 15 تا 30 استفاده کنید. در ضمن کرم ضد آفتاب خود را هر 2 ساعت یا بعد از شنا و عرق کردن دوباره تمدید کنید.
5. داروهایی مانند دیورتیک‌ها، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و رتینوئیدها احتمال آفتاب سوختگی را افزایش می‌دهد. پس اگر در حال مصرف اینگونه داروها هستید، بهتر است محتاطانه رفتار کنید.
6. افراد دارای پوست روشن بیشتر در معرض آفتاب سوختگی و عوارض ناشی از آن هستند. پس اگر پوستتان روشن است به خوبی از پوستتان در برابر اشعه‌های خورشید مراقبت کنید. البته این بدان معنا نیست که افراد دارای پوست تیره در برابر آفتاب مقاومند.
7. کلاهی با لبه پهن می‌تواند از صورت، گوش‌ها و گردن شما در برابر نور خورشید محافظت کند. پس در هر شرایطی کلاه پوشیدن را ترک نکنید.
8. عینک آفتابی از چشمان شما و پوست اطراف چشم شما در برابر اشعه ماوراء بنفش محافظت می‌کند. پس همیشه در طول روز در بیرون از خانه عینک آفتابی بپوشید.
9. وقتی برای مدت طولانی در آفتاب هستید، به دنبال مکان‌ دارای سایه باشید یا با همراه داشتن یک چتر آفتابی خودتان را ایمن کنید.

درمان خانگی آفتاب سوختگی پوست

برای شروع درمان و تسکین آفتاب سوختگی، به محض اینکه متوجه سوختگی پوستتان شدید، اقدام کنید. نکته کلیدی در درمان آفتاب سوختگی کاهش دمای پوست و جلوگیری از آسیب بیشتر است. پس بدون معطلی اقدامات زیر را انجام دهید:

• فوراً از معرض نور خورشید خارج شوید؛ سایه‌ای پیدا کنید، به داخل خانه بروید یا حداقل پوست در معرض آفتاب خود را با لباس یا هر چیز دیگری که جلوی نور خورشید را بگیرد بپوشانید.
• پوست خود را هیدراته کنید؛ آفتاب سوختگی رطوبت را از سایر قسمت‌های بدن به سمت پوست شما می‌کشاند. پس تا می‌توانید آب بنوشید و این کار را تا چند روز بعد از آفتاب سوختگی نیز ادامه دهید.
• دوش آب سرد بگیرید. در حالی که ممکن است کمی سوزش داشته باشد، یک دوش آب سرد مختصر دمای پوست شما را کاهش می دهد و التهاب را کاهش می‌دهد.
• در صورت عدم پاسخ به درمان به پزشک مراجعه کنید؛.بیشتر آفتاب‌سوختگی‌ها سوختگی درجه یک هستند که باعث قرمزی و درد می‌شوند و معمولاً می‌توانید آنها را در خانه درمان کنید؛ اما اگر مدت طولانی را زیر نور خورشید گذرانده‌اید، ممکن است دچار سوختگی درجه دوم شوید که باعث ایجاد تاول می‌شود. در این شرایط در صورت داشتن علائمی مانند تاول در بیش از 20 درصد بدن خود، غش یا ضعف، تب بالا، سردرد، کم آبی بدن، گیجی یا حالت تهوع و عفونت پوست به پزشک متخصص مراجعه کنید.

بهترین پماد برای آفتاب سوختگی پوست

یکی از بهترین پمادها برای آفتاب سوختگی خفیف تا متوسط کرم هیدرو کورتیزون 1٪ است. این کرم را می‌توانید بدون نسخه تهیه کنید. پماد مخصوص آفتاب سوختگی و ژل آفتاب سوختگی آلوئه‌ورا نیز برای درمان این عارضه توصیه می‌شوند.

مدت زمان درمان آفتاب سوختگی پوست

در بیشتر مواقع افتاب سوختگی خفیف است و در عرض چند روز تا یک هفته بهبود پیدا می‌کند؛ اما گاهی ممکن است این عارضه شدید باشد و باعث تاول شود. در این شرایط چند هفته طول می‌کشد تا علائم از بین بروند.

بهترین درمان آفتاب سوختگی پوست دست و صورت

اگر آفتاب سوختگی خفیف تا متوسط است، می‌توانید از کرم هیدرو کورتیزون 1٪ یا پماد هیدروکورتیزون برای آفتاب سوختگی استفاده کنید. کرم را 3 بار در روز به مدت 3 روز روی پوست آسیب‌دیده بمالید. بهتر است قبل استفاده، کرم را مدتی در یخچال نگه دارید تا خنک شود.

برای درمان آفتاب سوختگی شدید پوست به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

اگر سوختگی پوست شدید است و دچار تاول یا علائم شدیدتر شده‌اید، باید به متخصص پوست مراجعه کنید.